شبکه اجتماعی غیرمتمرکز بلواسکای (Bluesky) چیست؟

ایلان ماسک، مدیرعامل تسلا در روزهای پایانی ماه اکتبر، معامله خرید توییتر، غول شبکه‌های اجتماعی را کامل کرد و پس از آن به نقل از نیویورک تایمز کاری را انجام داد که در تسلا و SpaceX نیز انجام داده بود. ماسک بسیاری از کارمندان توییتر را اخراج کرد، از احتمال ورشکستگی صحبت کرد و خواستار کار سخت از کارکنان شد. همزمان با نهایی شدن این معامله، جک دورسی مدیرعامل سابق توییتر، از راه‌اندازی شبکه اجتماعی غیرمتمرکز جدید بلواسکای (Bluesky) خبر داد.

دورسی اعلام کرد که به زودی نسخه بتا این شبکه اجتماعی غیرمتمرکز راه‌اندازی خواهد شد. پس از این اعلامیه 30 هزار درخواست ثبت نام در تنها 48 ساعت برای این شبکه جدید ایجاد شد. گفتنی است که کاربران هنوز فرصت دارند که برای نسخه بتا بلواسکای ثبت نام کنند تا پس از انتشار عمومی از کاربران نسخه بتا باشند.

اما چرا علاقه کاربران به این شبکه اجتماعی غیرمتمرکز زیاد شده است؟ آیا جایگزینی بهتر از توییتر یا دیگر پلتفرم‌ها است؟ در این مقاله از فکت کوینز قصد داریم به معرفی بلواسکای (Bluesky) و همچنین پاسخی به سوال‌های اشاره شده بپردازیم.

شبکه بلواسکای (Bluesky) چیست؟

بلواسکای در سال 2019 و به عنوان یک شرکت ذی‌نفع و ابتکاری برای توسعه شبکه اجتماعی غیرمتمرکز ایجاد شد و در حال حاضر در فاز تحقیقاتی به سر می‌برد. این پلتفرم توسط شرکت مادر خود یعنی توییتر ساخته و سرمایه آن تامین می‌شد و هدف اصلی آن بود که درنهایت توییتر بتواند تکنولوژی آن را برای پلتفرم خود استفاده کند.

Bluesky بدون هیچ شرط و تعهدی حدود 13 میلیون دلار سرمایه از توییتر دریافت کرد تا تحقیقات خود را ادامه دهد. این شرکت زیر نظر Bluesky Public Benefit LLC تشکیل شد، اما اکنون بلواسکای متعلق به تیم خود است و هیچ سهمی از آن در کنترل توییتر نیست.

این شرکت یک سازمان عام المنفعه است که هدفش ساخت شبکه اجتماعی غیرمتمرکز و باز است. هدف Bluesky ایجاد یک پروتکل استاندارد برای پلتفرم‌های شبکه اجتماعی است. پس از توسعه کامل، این پلتفرم به شبکه‌های مختلف اجازه می‌دهد تا از طریق یک استاندارد باز و آزاد با یکدیگر تعامل داشته باشند.

به عبارتی دیگر، پلتفرمی شبیه به اتریوم یا الگوراند را شاهد خواهیم بود، با این تفاوت که Bluesky به صورت اختصاصی در فضای شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کند. هر شبکه اجتماعی که از این پروتکل استفاده کند یک برنامه خواهد بود، مانند برنامه‌های غیرمتمرکز (dApp) که بر بستر شبکه‌های بلاکچینی غیرمتمرکز ساخته می‌شوند.

به منظور ساده‌تر کردن موضوع برای کسانی که با فناوری بلاکچین آشنایی ندارند، بدین شکل به آن فکر کنید، هدف دستیابی به قابلیت همکاری است. در حال حاضر شبکه‌های اجتماعی مانند فسبوک، ایسنتاگرام، واتساپ، تیک تاک و … همگی در بخش‌های جدا کار می‌کنند. اگر حسابی در توییتر داشته باشید، نمی‌توانید حتی در صورت داشتن حسابی در فیسبوک با کسی در این پلتفرم ارتباط برقرار کنید. برای ارتباط با کاربران در هر پلتفرم، باید حسابی جداگانه در آن پلتفرم داشته باشید.

این اتفاق و راه‌اندازی حساب برای هر پلتفرم نه تنها زمان بر است بلکه ممکن است منجر به ایحاد شناسه‌های نادرست و همچنین چندین پروفایل برای یک کاربر شود. با پیشرفت تجربه کاربری در متاورس و وب 3، پیمایش یکپارچه و سریع میان پلتفرم‌ها به امری حیاتی تبدیل خواهد شد.

Bluesky به عنوان راهکار و راه‌حل شکست توییتر معرفی شده است. راه‌اندازی این پلتفرم زمانی اعلام شد که شبکه‌های اجتماعی متهم به سوءاستفاده از داده‌ها، ارائه اطلاعات نادرست و همچنین دخالت در انتخابات شدند. باید اشاره داشت که بسیاری جک دورسی را به دلیل وضعیت اینترنت امروزی مقصر می‌دانند و خود وی نیز از این وضعیت پشیمان است.

وی در این رابطه و در پستی توییتری اشاره داشت که روزهای استفاده از اینترنت کاربردی، وب و حتی ایمیل شگفت انگیز بود. متمرکز کردن حساب‌ها و هویت در شرکت‌ها واقعاً به اینترنت آسیب زد. دورسی در ادامه افزود که می‌داند تا حدی در این موضوع مقصر است و بابت آن ابراز پشیمانی کرد.

بلواسکای چگونه کار می‌کند؟

توییتر قصد داشت مشکلی را حل کند که تقریبا تمامی پلتفرم‌های شبکه اجتماعی با آن مواجه هستند. چگونه می‌توان گفتار و رفتار میلیون‌ها کاربر را کنترل کرد بدون اینکه در معرض خطر قرار گرفت و چگونه یک شرکت می‌تواند این کار را انجام دهد در حالی که از سود خود نیز محافظت می‌کند؟ به منظور حل این مشکل، توییتر تصمیم گرفت تیمی پنج نفره از توسعه‌دهندگان نرم افزاری را ایجاد کند و از آنها بخواهد استانداردی باز و غیرمتمرکز را برای شبکه اجتماعی راه‌اندازی کنند

به طور کلی، هدف Bluesky ساخت یک پروتکل غیرمتمرکز برای شبکه‌های اجتماعی است. چنین اقدامی به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا برنامه‌ها، سرویس‌ها یا الگوریتم‌های پیشنهادی خود را بر بستر شبکه‌ها و داده‌های یک زیربنای یکسان راه‌اندازی کنند. ایمیل نیز به همین صورت کار می‌کند. شما می‌تواند برای کسی که از سرویس ایمیل متفاوتی استفاده می‌کند، ایمیل ارسال کنید و مطمئن باشید که وی آن را دریافت می‌کند.

دلیل چنین اتفاقی آن است که ایمیل با پروتکل‌های فنی از جمله HTTP و TCP/IP ساخته شده که فراهم‌کننده استانداردی معمول برای ارتباط میان کامپیوترها با یکدیگر در شبکه است. چنین پروتکل‌هایی متن باز هستند و به هرکسی اجازه می‌دهند بر بستر آنها به استفاده از محصولات یا ساخت آنها مشغول شوند. اکنون Bluesky قصد دارد چنین پروتکلی را برای شبکه‌های مجازی توسعه دهد.

پروتکل انتقال تایید‌شده (AT Protocol) بلواسکای

در ماه مه، بلواسکای (Bluesky) اولین پروتکل خود با نام “آزمایش داده تاییدشده” (Authenticated Data Experiment) یا ADX را معرفی کرد. پس از ماه‌ها تحقیق و بررسی بیشتر، تیم توسعه این شبکه اجتماعی غیرمتمرکز اعلام کرد که به زودی نسخه آزمایشی بتا و بهتر برنامه را با “پروتکل انتقال تایید شده” (Authenticated Transfer Protocol) یا AT راه‌اندازی می‌کند.

این پروژه خود را به عنوان یک اینترنت اجتماعی معرفی می‌کند و هدف آن ارائه پلتفرم مشترکی است که شبکه‌های اجتماعی نسل جدید از آن بهره‌مند شوند. این پروتکل به کاربران قابلیت‌های منحصر به فردی ارائه می‌کند که شامل قابلیت انتقال حساب (Account Transfer)، انتخاب الگوریتمی (Algorithmic choice)، عملیات بین پلتفرمی (interoperation) و عملکرد (Performance) می‌شود. گفتنی است که قابلیت انتقال حساب، به کاربران اجازه می‌دهد حساب کاربری خود را بین برنامه‌ها انتقال دهند و در عین حال داده‌های خود را از دست ندهند.

انتخاب الگوریتمی (Algorithmic choice) به کاربران اجازه می‌دهد تا تجربه آنلاین خود را کنترل کنند. برای مثال، اگر کاربری از پیشنهادهای خودکار اینستاگرام راضی نیست، می‌تواند به سراغ پلتفرم دیگری برود که سیستم متفاوتی برای همان عکس و ویدیوها دارد. از همه مهم‌تر آن است که بلواسکای (Bluesky) چنین قابلیت‌هایی را بدون کاهش یا تغییری در عملکرد فراهم می‌کند. پروتکل AT برای دانلود و عملکرد سریع حتی در مقاس بزرگ ساخته شده است.

بررسی رقبای پلتفرم بلواسکای (Bluesky)

Block.one بیش از 150 میلیون دلار در پروژه ویس (Voice) پلتفرمی مشابه بلواسکای (Bluesky) هزینه کرد و در مه 2021، صفحه اصلی پلتفرم Voice پیام «یک پلتفرم NFT برای تولیدکنندگان در حال ظهور محتوا» (An NFT platform for emerging creators) را نشان می‌داد. باید اشاره داشت که این پلتفرم هرگز راه‌اندازی نشد.

هدف ویس نیز مانند بلواسکای یک شبکه اجتماعی غیرمتمرکز بود. در ماه ژوئیه 2020، صلاح زالاتیمو، مدیر اجرایی ویس در پستی توییتری به این پروژه جدید اشاره کرد و پس از آن اعلام شد که کاربران علاقه‌مند می‌توانند در این پلتفرم ثبت نام کنند. گفتنی است که وی در پست توییتری خود نوشته بود:

پلتفرم‌های شبکه اجتماعی سنتی دیگر برای مردم جواب نمیدهد، در نتیجه ما جایگزینی را می‌سازیم که همه به آن نیاز دارند.

یک سال قبل و در جریان کنفرانس Keynote، برندن بلومر، مدیر اجرایی Block.one و همچنین مدیرفناوری شرکت اشاره داشتند که شبکه‌های اجتماعی با هدفی خوب روی کار آمدند و قرار بود که کاربران انتخاب کنند چه محتوایی را ببینند و به اشتراک بگذارند.

امروزه اما این فضا بیشتر به آنچه که شرکت‌های بزرگ، اپراتورهای ربات‌های ناشناس و ترول‌های اینترنتی می‌خواهند شما ببینید، تعلق پیدا کرده است. مدیر شرکت در ادامه افزود که قصد دارد این وضعیت را با توکن ویس (Voice Token) تغییر دهد.

باید اشاره داشت که علیرغم تلاش شرکت، شور و هیجان زیادی پیرامون پلتفرم ویس ایجاد نشد. سال گذشته، زالاتیمو اشاره داشت که به جای قراردادن توکنی برای محتوای خلاقانه، خود محتوا تبدیل به توکن خواهد شد. به عبارتی هر محتوا یک توکن NFT خواهد بود. 

باید اشاره داشت که ساخت هر محتوا به عنوان یک NFT احتمالا نحوه تکامل ساخت محتوا و پولی شدن آن در عصر وب 3 خواهد بود. چنین چیزی به کاربران و سازندگان اجازه می‌دهد تا تنها مالک محتوا و اطلاعات باشند و در نتیجه شاهد بهبود امنیت، حریم خصوصی و کنترل در این فضاها باشیم.

پس از آن، دنیل لارمیر، مدیرفناوری Block.one در دسامبر 2020 شرکت را ترک کرد تا شبکه اجتماعی غیرمتمرکز خود با نام کلاریون (Clarion) را بسازد. لاریمر ادعا کرد که پلتفرم جدید از شبکه همتا به همتا (P2P) برای انتشار پیام‌ها استفاده می‌کند و حتی از ایمیل نیز غیرمتمرکزتر خواهد بود. نگاهی به گیت هاب پروژه نشان می‌دهد که وی دو سال پیش آن را رها کرده است.

با این حال باید اشاره داشت که اولین تعامل لارمیر با شبکه اجتماعی غیرمتمرکز به سال 2016 و ساخت بلاک چین استیم (Steem) بازمی‌گردد که هنوز نیز فعال است. استیم در وب‌سایت خود نوشته است:

«ما دنیایی را می‌بینیم که در آن مردم برای محتوا و توجه خود پول می‌گیرند. دنیایی که در آن محتوای دیجیتالی پولی شده و نیازی به تبلیغات یا فروش داده کاربر نیست. همچنین جوامع قابلیت‌های جمع آوری کمک‌های مالی مشابه در زندگی روزمره خود را دارند. به همین دلیل است که در حال ساخت مدل‌های توکنومیک (اقتصاد توکنی) بر بستر Steem هستیم تا فرصتی برای رونق برای مردم از طریق پاداش با ارزهای دیجیتال ایجاد کنیم.»

آینده شبکه‌ اجتماعی بلواسکای چه خواهد شد؟

با رشد و تکامل تکنولوژی و حرکت از برنامه‌های وب 2 به وب 3، به احتمال فراوان شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز مانند Bluesky نیز بیشتر و عادی خواهند شد. وب 3 نسل بعدی اینترنت است و به واسطه آن شاهد کنترل کاربران بر ساخته‌ها، محتوای آنلاین، دارایی‌های دیجیتال و هویت‌های آنلاین خواهیم بود.

برخلاف وب 2 که همه چیز تحت کنترل شرکت‌های متمرکز است، در وب 3 کاربران محتوا و ساخت آن را کنترل خواهند کرد و از طریق تکنولوژی بلاکچین محتواهای خود را پولی می‌کنند.

به نظر می‌رسد تمرکز استیم بر توانمندسازی سازندگان و کسب درآمد از خلق آنها است، در حالی که بلواسکای (Bluesky) بر قابلیت همکاری، قابلیت انتقال حساب و انتخاب الگوریتمی تمرکز دارد. هر دو پلتفرم دارای ویژگی‌های حیاتی هستند و به احتمال زیاد ما با یک پلتفرم شبکه اجتماعی غیرمتمرکز روبرو خواهیم شد که همه ویژگی‌ها را دارا است.

سوالات متداول